W niniejszym artykule omawiamy charakter prawny instrumentów zbiorowego prawa pracy, jakim niewątpliwie są porozumienia zbiorowe, zawierane w procesach restrukturyzacyjnych przedsiębiorstw i nie tylko w nich. Wskazane przepisy mają zastosowanie również do podmiotów działających w ramach sektora finansów publicznych.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ucovid-19) pracodawcy mogą zawierać z przedstawicielami załogi porozumienia w celu ograniczenia negatywnych skutków kryzysu wywołanego epidemią koronawirusa. Porozumienia zawarte na podstawie art. 15g, który 31 marca 2020 r., który został dodany do ucovid-19, określają warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Z kolei porozumienia zawarte na podstawie art. 15zf ucovid-19 mogą dotyczyć:

• wprowadzenia równoważnego systemu czasu pracy w przedłużonym okresie rozliczeniowym (art. 5zf ust. 1 pkt 2);
• stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu (art. 15 zf ust. 1 pkt 3).

27 kwietnia 2020 r. serwis Prawo.pl opublikował dane statystyczne podane przez PIP, z których wynika, że do 17 kwietnia 2020 r. zgłoszono do okręgowych inspektoratów pracy na terenie całej Polski 7796 porozumień zawartych w trybie art. 15g ucovid-19. Wszystkie zostały zawarte na maksymalny okres 3 miesięcy. Z danych przekazanych portalowi wynika, że o wiele mniej zawarto porozumień w trybie art. 15zf ucovid-19, których było co najmniej 407.

Dynamika zmian w otoczeniu społeczno-gospodarczym narzuca przedsiębiorstwu pozostawanie w stałej gotowości do zmian. Pracownicy[PS1] , zagrożeni skutkami zmian jako zbiorowy partner dla pracodawcy poszukują i ustalają w porozumieniach zbiorowych gwarancje zatrudnienia oraz instrumenty osłonowe dla zwalnianych pracowników. Przedsiębiorcy, chcąc odpowiedzialnie funkcjonować na rynku, zmuszeni są reagować na dynamiczne zmiany w swoim otoczeniu i odpowiadać na sygnały z niego płynące, oczekując maksymalnej elastyczności od podmiotów mogących zakłócić tempo dokonywanych zmian.

Są też pracownicy, na których procesy restrukturyzacyjne najczęściej wpływają niekorzystnie, ponieważ mogą wiązać się z redukcją zatrudnienia, zmianą warunków pracy lub płacy. Narzędziami mogącymi sprostać oczekiwaniom pracodawcy i pracowników są instrumenty z zakresu zarówno zbiorowego, jak i indywidualnego prawa pracy.